Long Chau Mieu village is known for its skillful stone carving techniques – Photo: VNA
Đứng tại chân núi Trám, cách trung tâm Hà Nội 17km về hướng tây nam, làng Long Châu Miếu, còn được biết đến với tên là làng Trám, thuộc xã Phùng Châu, huyện Chương Mỹ, là một trong những làng nghề nổi tiếng về điêu khắc đá nghệ thuật tinh xảo ở miền Bắc Việt Nam.
Không ai biết chính xác điêu khắc đá bắt đầu từ bao giờ ở làng này. Theo một số thầy thợ điêu khắc già, điêu khắc đã xuất hiện tại làng từ khoảng 200 năm trước. “Tôi đã thấy cha mình chế tác các sản phẩm đá từ khi tôi mới chào đời”, ông Nguyễn Văn Cung, một trong những nghệ nhân già nhất, chia sẻ.
Lịch sử phát triển
Ở giai đoạn đầu, những người thợ điêu khắc đá ở làng Trám chỉ tạo ra các công cụ phục vụ cuộc sống hàng ngày, như cối xay, bồn tắm và chậu cho súc vật. Qua nhiều biến động lịch sử, các thế hệ trẻ học hỏi từ những thế hệ lớn hơn, cải tiến kỹ năng và kỹ thuật và bắt đầu tạo ra những sản phẩm phức tạp hơn. Một số kiệt tác thể hiện kỹ thuật và thẩm mỹ của những nghệ nhân điêu khắc đá ở làng Trám được bảo tồn tại đình làng cổ của làng. Những tác phẩm điêu khắc tinh xảo của linh vật trên bàn thờ ngoài trời, cặp rồng đá hai bên cổng vào, và đặc biệt là cặp giường đá với mẫu khắc phức tạp là niềm tự hào của người dân làng, thúc đẩy họ bảo tồn và phát triển nghề thủ công truyền thống của mình.
Ngày nay, việc sử dụng thiết bị cơ khí ngày càng nhiều trong quá trình điêu khắc đá – Ảnh: danviet.vn
Hiện nay, dòng sản phẩm chính của làng là điêu khắc đá, từ tượng Phật đến các con vật được khắc trên đá cho đến các sản phẩm trang trí ngoài trời lớn. Các thợ làng còn chuyên về việc phục hồi những cấu trúc đá cổ kính của đền chùa và chùa chiền.
Các thợ làng Trám đã để lại dấu ấn trên nhiều công trình văn hóa và lịch sử quan trọng trên khắp đất nước. Một số công trình tiêu biểu của họ bao gồm cây cầu đá ở chùa Yên Tử, tỉnh Quảng Ninh, tượng voi trưng bày tại Đền Đô ở Bắc Ninh và việc sửa chữa những bia đá vỡ tại Văn Miếu – Quốc Tử Giám ở thủ đô Hà Nội.
Quá trình cắt và tạo hình đá có thể coi là giai đoạn khó nhất trong quá trình điêu khắc. Xưa kia, người dân Trám khai thác đá từ núi Trám. Hiện nay, đá có thể được mua từ các nhà cung cấp ở các tỉnh Quảng Nam, Thanh Hóa và Tuyên Quang. Nhờ máy móc cơ khí, những thợ thủ công không còn phải làm công việc nặng nhọc mà tập trung năng lượng vào những công việc yêu cầu mức độ tinh xảo cao.
Tượng Phật khắc đá là sản phẩm nổi tiếng nhất của các nghệ nhân làng Long Châu Miếu – Ảnh: qdnd.vn
Theo giải thích của ông Nguyễn Văn Trường, chủ xưởng điêu khắc đá Trường Nguyệt – một trong những nhà thợ lớn ở làng Trám, tượng Phật có thể coi là những tác phẩm tinh vi nhất và chỉ những nghệ nhân tài ba mới có thể tạo ra những bức tượng mang nét độc đáo và tâm hồn.
Không có công thức hoặc hướng dẫn chính xác về cách khắc mắt, mũi và miệng của một bức tượng Phật. Ngay cả những chi tiết nhỏ như góc miệng cũng sẽ ảnh hưởng đến diễn cảm khuôn mặt của tượng và do đó, yêu cầu sự chú ý lớn của những người thợ điêu khắc. “Thợ thủ công phải dựa vào cảm giác, kỹ năng và kinh nghiệm của mình để quyết định phải làm gì”, ông nói.
Vào tháng 12 năm 2015, làng điêu khắc đá Long Châu Miếu đã được trao danh hiệu “Làng nghề truyền thống Hà Nội” bởi Ủy ban Nhân dân Thành phố Hà Nội.
Theo chia sẻ của ông Nguyễn Đình Hạnh, Phó Bí thư Đảng ủy, Chủ tịch Hội đồng nhân dân xã Phùng Châu, làng Trám có 400 hộ gia đình với 1.360 người. Làng hiện có 30 xưởng, tạo việc làm cho khoảng 300 công nhân địa phương và sản phẩm của làng được bán không chỉ trên thị trường trong nước mà còn tại các nước láng giềng như Lào, Campuchia và Thái Lan.
Đọc thêm về Centaf
