Đề bài: Hãy Phân tích bài thơ Hoàng Hạc lâu tống Mạnh Hạo Nhiên chi Quảng Lăng
Những cuộc tiễn đưa luôn đậm chất cảm xúc, đánh thức những kỷ niệm khó quên trong lòng người đi và người ở lại. Trong thời xưa, khi giao tiếp hạn chế, những lần chia tay để lại nhiều nỗi nhớ và lo lắng. Bài thơ “Hoàng Hạc lâu tống Mạnh Hạo Nhiên chi Quảng Lăng” của Lý Bạch, một nhà thơ tiếng tăm thời Đường, mang trong mình hình ảnh đầy cảm động về cuộc tiễn biệt ấy.
Mối quan hệ sâu sắc giữa Lý Bạch và Mạnh Hạo Nhiên
Lý Bạch, một trong ba nhà thơ cự phách đời Đường, được ca ngợi là “Thi tiên” với hơn nghìn bài thơ tuyệt vời. Ông sống giữa thế giới tâm linh, tìm kiếm tự do và tiên phong đạo lý. Trong những tác phẩm nổi tiếng như ‘Vọng Lư Sơn bộc bố’, ‘Hành lộ nan’, ‘Hoàng hạc lâu tống Mạnh Hạo Nhiên’, Lý Bạch đã chứa đựng hồn thơ đẹp và tinh tế, nói về tình bạn và tình quê hương.
Bài thơ “Hoàng hạc lâu tống Mạnh Hạo Nhiên” ghi lại kỷ niệm sâu sắc tại lầu Hoàng Hạc, Lí Bạch tiễn Mạnh Hạo Nhiên về Quảng Lăng, thể hiện sự lưu luyến và thương nhớ tới bạn thân của mình.
Tình cảm chân thành trong cú tiễn biệt
“Nơi Lý Bạch tiễn bạn ra đi về phương Tây là lầu Hoàng Hạc, một thắng cảnh tại Vũ Xương, Hồ Bắc. Lầu Hoàng Hạc, nơi Phí Văn Vi huyền thoại đắc đạo thành tiên, đã từ đây cưỡi hạc rời đi. Bạn của Lý Bạch là Mạnh Hạo Nhiên, một nhà thơ nổi tiếng, người bạn và đồng niên của ông, một kẻ sĩ hào hiệp, phóng khoáng, ưa ngao du. Hai chữ ‘Cố nhân’ (người bạn cũ, người xưa) trong câu đầu nói lên mối quan hệ sâu sắc, lâu bền về tình bạn đẹp giữa hai nhà thơ. Đó là người bạn đồng hành mặc dù mọi thăng trầm:
‘Cố nhân tây từ Hoàng Hạc lâu’
(Dồng hành từ lầu Hoàng Hạc lên đường)”
Câu thơ dịch diệu kỳ và thanh thoát, nhưng từ ‘tây’ chưa thể nói hết về hướng đi của bạn. Từ ‘bạn’ cũng chưa thể lộ rõ tất cả ý nghĩa và cảm xúc của ‘cố nhân’. Trong thơ cổ, mỗi lần ‘cố nhân’ xuất hiện, nó đều đánh thức những cảm xúc sâu sắc về tình nghĩa:
‘Dạng chu tầm thuỷ tiện
Nhân phỏng cố nhân cư’
(Mạnh Hạo Nhiên, Đẩy thuyền nhẹ nhàng trên sóng nước
Cố nhân gần kia, qua thăm nhà)
‘Tại ai, dám níu chân cố nhân’
(Mạnh Hạo Nhiên, câu 2330- ‘Truyện Kiều’)
Câu thứ hai phát triển và hoàn thiện câu thơ trước, chi tiết hóa về thời gian bạn lên đường và điểm đến dự kiến. Mạnh Hạo Nhiên bắt đầu hành trình vào một ngày tháng ba (tam nguyệt) trong mùa hoa khói (yên hoa), hướng về nơi sôi động và huyên bác, Dương Châu – một trong những thành thị nổi tiếng thời Đường:
‘Hạ dòng yên tam nguyệt bên Dương Châu’
(Trong mùa hoa khói, dòng Châu Dương xiêu đổ)
Chữ ‘hạ’ có thể hiểu là ‘xuôi’, theo Ngô Tất Tố, là ‘xiêu đổ’, một diễn giải sáng tạo. ‘Yên hoa’ không chỉ là một hiện thực thơ mà còn là biểu tượng giàu ý nghĩa, một tượng trưng thơ ca thường gặp trong thời Đường. Câu thơ không chỉ xác định thời điểm và địa điểm di chuyển, mà còn chứa đựng cảm xúc sâu sắc của người ở lại. Lầu Hoàng Hạc và Dương Châu, xa cách hàng nghìn dặm, hiện lên trong vần thơ như những nơi trống vắng, biểu tượng cho nỗi nhớ và sự chia xa của hai tâm hồn tri âm.
Hai câu cuối chính là linh hồn của bài thơ, mô tả những tình cảm sâu sắc, đẹp đẽ, và cảm động của Lý Bạch dành cho Mạnh Hạo Nhiên. Ẩn sau ba hình ảnh được mô tả một cách trực tiếp: dòng sông, cánh buồm, bầu trời là hình ảnh của Lý Bạch đứng mãi nhìn theo chiếc thuyền đưa người bạn đi xa…
Cánh buồm đơn côi, lẻ loi (cô phàm) xa dần, mờ dần (viễn ảnh) rồi mất hút vào trời xanh, vào cuối chân trời xa (bích không tận). Hoặc lòng thủy chung ‘Thi tiên’ với mọi ái ngại, niềm nhớ thương… như những đợt sóng gối nhau, đưa tiễn chiếc thuyền của bạn, mất dần, mờ dần trên dòng sông Trường Giang? ‘Con sông sẽ trở nên rộng lớn khi sự hữu hạn của nó hòa quyện với vô hạn của bầu trời. Chiếc thuyền buồm cô đơn mang Mạnh Hạo Nhiên đã tan biến trong dòng sông bao la, mang theo tình bạn của Lý Bạch. Dòng sông càng mở rộng, chiếc thuyền buồm càng nhỏ, mất dần vào không gian bát ngát. Hiển nhiên, sau khi tiễn đưa bạn lên đường, Lí Bạch dừng lại lâu ngắm chiếc thuyền buồm cô đơn đến chân trời xa xôi. Lí Bạch sử dụng hình ảnh thiên nhiên sau cảnh tiễn biệt để diễn đạt tận cùng tình cảm nhớ bạn đậm sâu…
Lí Bạch mô tả nỗi buồn của sự chia xa, vẫn giữ được phong cách thoải mái khi mô tả sự vĩ đại của tự nhiên’. (Trần Xuân Đề)
‘Cô phàm viễn ảnh, bích không tận
Ngắm Trường Giang như đỉnh thiên tế trôi’
(Bóng buồm đã chìm trong bầu trời rộng
Chỉ còn nhìn thấy dòng sông chảy về bên kia).
Điểm nhấn quan trọng của bài thơ là ‘cô phàm viễn ảnh’. Tâm hồn của Lý Bạch được thể hiện qua hai từ ‘duy kiến’ – chỉ có thể nhìn thấy. Sống trong thời kỳ Thịnh Đường, nơi có nền kinh tế phồn thịnh, thương nghiệp phát triển và các đô thị như Tràng An, Dương Châu, Thành Đô nở rộ. Trên dòng sông Trường Giang, những chiếc thuyền lướt nhẹ qua lại như những bức tranh sống động. Tuy nhiên, trong biển cả những cánh buồm, Lý Bạch chỉ chú ý và nhớ mãi chiếc ‘cô phàm’ của bạn, nhìn mãi cho đến khi nó tan biến trong ‘bầu trời xanh biết’. Chỉ khi có một tình bạn tri âm, thân thiết, người mới có thể có cái nhìn ‘duy kiến’ như vậy.
Mặc dù chưa hiểu rõ hai từ ‘cô’ (cô phàm) và ‘bích’ (bích không tận), nhưng Ngô Tất Tố đã tận dụng ‘điệu Đường’ và ‘tâm hồn Đường’ trong nguyên tác, mang lại cảm giác thấm thía về nỗi buồn lưu luyến đối tác của nhà thơ Lý Bạch.
Bài thơ “Hoàng Hạc lâu tống Mạnh Hạo Nhiên chi Quảng Lăng” là một tác phẩm tuyệt vời về thể loại thất ngôn tứ tuyệt của Lý Bạch. Nó không chỉ rõ ràng mà còn phản ánh tinh thần tận cùng về sự chia ly và hối hận. Sự kết hợp giữa không gian xa và gần, sử dụng cảnh ngoại cảnh để thể hiện tâm trạng tận sâu, ngôn ngữ lịch lãm, tinh tế, đầy hấp dẫn là những yếu tố tạo nên vẻ đẹp văn chương và đặc trưng của bài thơ này. Bài thơ là bức tranh chân thực về tâm hồn đẹp và tình bạn sâu sắc của Lý Bạch cũng như của những người mạo hiểm, mưu mô trong đời Đường.
Centaf là nơi bạn có thể tìm hiểu thêm về bài thơ “Hoàng Hạc lâu tống Mạnh Hạo Nhiên chi Quảng Lăng” và khám phá thêm nhiều kiến thức văn học thú vị.
Bản quyền bài viết thuộc về Centaf
