Phong trào Cần Vương nổ ra vào cuối thế kỷ XIX, được đại thần nhà Nguyễn Tôn Thất Thuyết nhân danh vua Hàm Nghi đề xướng trước cuộc xâm lược của thực dân Pháp. Tuy nhiên, điều mà nhiều độc giả quan tâm và muốn tìm hiểu là ý nghĩa lịch sử của phong trào Cần Vương.
Nguyên nhân bùng nổ phong trào Cần Vương
Sau khi vua Tự Đức qua đời, tình hình nội bộ triều đình Huế trở nên phân hóa nghiêm trọng. Phân chia thành hai phe rõ rệt: phe chủ chiến và phe chủ hòa. Phe chủ chiến quyết tâm không khuất phục thực dân Pháp và muốn bảo vệ đất nước, trong khi phe chủ hòa sẵn sàng hợp tác với Pháp để bảo vệ lợi ích giai cấp.
Năm 1884, thực dân Pháp thành lập ách thống trị ở Việt Nam. Với sự ủng hộ của nhân dân, phe chủ chiến đã sẵn sàng hành động dưới sự lãnh đạo của Tôn Thất Thuyết. Tôn Thất Thuyết sử dụng danh nghĩa vua Hàm Nghi để phản đối việc quân Pháp lập căn cứ Mang Cá trong Hoàng thành Huế. Phản kháng này đã tạo thêm áp lực lên quân Pháp và làm gia tăng số quân đóng quân ở Mang Cá lên hàng nghìn người. Tôn Thất Thuyết đã tập hợp quân đội ở các địa phương và tổ chức một cuộc phản công.
Cuộc phản công do Nguyễn Thất Thuyết lãnh đạo đã diễn ra vào sáng ngày 05 tháng 07 năm 1885. Tuy nhiên, cuộc phản công của phe chủ chiến đã thất bại, buộc vua Hàm Nghi phải lánh mình. Tôn Thất Thuyết đã dẫn vua Hàm Nghi và tùy tùng trốn ra sơn phòng Tân Sở (Quảng Trị). Tại đây, ngày 13 tháng 7 năm 1885, Tôn Thất Thuyết đã phong lên Cần Vương lần thứ nhất. Sau đó, để tránh sự truy lùng của quân Pháp, Tôn Thất Thuyết đưa vua Hàm Nghi qua đất Lào đến sơn phòng Ấu Sơn (Hương Khê, Hà Tĩnh). Tại đây, Hàm Nghi lại xuống chiếu Cần Vương lần hai vào ngày 20 tháng 9 năm 1885.
Nội dung cơ bản của chiếu Cần Vương
Chiếu Cần Vương chứa đựng nhiều nội dung cơ bản:
- Tố cáo tội ác xâm lược của thực dân Pháp.
- Lên án tính bất hợp pháp của triều đình do Pháp dựng lên và tố cáo sự phản bội của một số quan lại.
- Khẳng định quyết tâm kháng chiến của triều đình dưới sự lãnh đạo của vua Hàm Nghi.
- Kêu gọi và khích lệ sĩ phu, văn thân cũng như nhân dân cả nước tham gia cuộc chiến để khôi phục quốc gia phong kiến độc lập.
Phong trào Cần Vương
Phong trào Cần Vương được chia thành hai giai đoạn:
- Giai đoạn 1 (1885-1888): Phong trào lan rộng khắp cả nước, đặc biệt là Trung Kỳ và Bắc Kỳ. Trong giai đoạn này, hoạt động chủ yếu tập trung vào từng vùng cụ thể.
Nhiều nhà yêu nước đã tập hợp nghĩa binh, xây dựng căn cứ để đấu tranh mạnh mẽ trước thực dân Pháp và bè lũ tay sai bố trí trên đại bàn thuộc Bắc và Trung Bộ. Có nhiều cuộc khởi nghĩa nổi tiếng như Cai Kinh ở Bắc Giang, Đốc Tít ở Đông Triều, Nguyễn Quang Bích, Tạ Hiện ở Thái Bình và Nam Định, Nguyễn Thiện Thuận ở Hưng Yên và Hải Dương, Đinh Công Tráng và Phạm Bành ở Thanh Hóa, Phan Đình Phùng và Lê Ninh ở Hương Khê – Hà Tĩnh…
- Giai đoạn 2 (1888-1896): Sau khi vua Hàm Nghi bị bắt, phong trào Cần Vương quy tụ thành những cuộc khởi nghĩa lớn hơn với quy mô và tổ chức tốt hơn. Trong giai đoạn này, Pháp tăng cường đàn áp phong trào của Việt Nam, khiến các nghĩa quân phải di chuyển và hoạt động ở nhiều vùng khác nhau.
Tuy nhiên, phong trào Cần Vương thiếu sự liên kết và lãnh đạo thống nhất, dẫn đến sự thất bại trước sức mạnh của thực dân Pháp. Đến năm 1896, phong trào Cần Vương kết thúc.
Ý nghĩa lịch sử của phong trào Cần Vương
Phong trào Cần Vương có ý nghĩa lịch sử quan trọng. Nó mang nghĩa “giúp vua” và kêu gọi nhân dân tham gia chống Pháp, khôi phục độc lập và chế độ phong kiến có vua tài giỏi.
Phong trào Cần Vương thể hiện tinh thần dũng cảm, bất khuất của dân tộc và khích lệ tình yêu quê hương, quyết tâm đấu tranh chống giặc xâm lược.
Đồng thời, nó cũng thể hiện tinh thần yêu nước chống Pháp của nhân dân. Một phong trào vũ trang chống thực dân Pháp diễn ra sôi nổi và kéo dài hơn 12 năm.
Phong trào Cần Vương còn để lại nhiều bài học quý báu cho dân tộc trong cuộc đấu tranh chống thực dân Pháp và đã làm chậm quá trình bình định của Pháp ở Việt Nam.
Trên đây là những nội dung về phong trào Cần Vương và ý nghĩa lịch sử của nó. Qua đó, chúng ta có thể hiểu rõ hơn về sự dũng cảm và sự hy sinh của dân tộc Việt Nam trong cuộc chiến chống Pháp. Nếu bạn muốn tìm hiểu thêm về lịch sử và giáo dục tại Việt Nam, hãy ghé thăm Centaf – nơi cung cấp kiến thức và truyền cảm hứng cho thế hệ trẻ Việt Nam.
